وبسایت "خدمات چاپ" تقدیم می کند:

آشنایی با روش های جدید چاپ امنیتی مواد مصرفی، آماده‌سازی، چاپ و تکمیل پول اسکناس ، چک ، چکپول اسناد و اوراق بهادار در شرکت چاپ و نشر بانک ملی ایران

چاپ امنیتی نیز همچون سایر روش های چاپ‌، با سفارش کار چاپی آغاز می شود با این تفاوت که متقاضی هنگام ثبت سفارش خود می‌بایست مجوزهای لازم را مطابق با نوع سفارش از سازمان‌های مرتبط مثل بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و دارایی و ... به همراه داشته باشد. البته  در بعضی مواقع مجوزهای لازم توسط چاپخانه گرفته می‌شود.
به طور معمول در هنگام ثبت سفارش، چاپخانه بر مبنای ویژگی و مشخصه‌های کار، پیشنهاداتی را جهت انتخاب انواع فاکتورهای امنیتی و سنخیت آن با سفارش به مشتری می‌دهد. زیرا در اغلب موارد متقاضیان چاپ‌های امنیتی، اطلاعات به روز و جامعی از تنوع و کارکرد فاکتورهای متفاوت امنیتی ندارند.
در حال حاضر فاکتورهای امنیتی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، تنوع بسیاری دارند که با توجه به ارزش و کارکرد سند سفارش داده شده، از آن ها استفاده می شود. مهم‌ترین و بیشترین فاکتورهای امنیتی مختص اسناد شناسایی مثل گذرنامه و کارت‌های شناسایی و اسناد بهادار مانند اسکناس و چک پول می باشد. این‌که فاکتورهای امنیتی بر چند قسم هستند و هر کدام چه ویژگی‌هایی دارند و به درد چه سندی می‌خورند موضوعی است که در ادامه در وبسایت خدمات چاپ به آن می پردازیم.

به طور کلی در چند بخش می‌توان از مؤلفه‌های امنیتی استفاده کرد. یک بخش مربوط به متریال سند مثل کاغذ و ویژگی‌های امنیتی است که در آن ایجاد می‌شود. بخش بعدی در مرحله طراحی است که طراح با استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی، طراحی ظریف و مخصوصی را انجام داده که جعل آن کار دشواری باشد. بخش چاپ نیز مرحله‌ای اساسی است که می‌توان با به کارگیری مرکب‌های خاص و یا شیوه‌های چاپی متفاوت درجه امنیتی بودن سند را افزایش داد. عملیات تکمیلی بخش نهایی است، در این مرحله نیز با به کارگیری شیوه‌های متفاوت از جمله برجسته‌سازی، طلاکوبی، لمینیت، درج ovdها مانند هولوگرام و ... می‌توان بر موارد امنیتی و ضد جعل افزود.

مرحله اول: کاغذ امنیتی

معمول‌ترین فاکتور امنیتی کاغذ را واترمارک می باشد در حال حاضر به طور معمول در اسناد کاغذی از دو نوع واترمارک- واترمارک مولد (‌MOULD یا قالبی که جلوه خاکستری دارد) و دندی رول (Dandyroll که اثر سفید یا سیاه رنگ دارد)- استفاده می‌شود. به طور مثال هم‌اکنون بر روی چک‌پول‌ها از تصویر چهره برای واترمارک استفاده شده است که دارای تن‌های خاکستری از 0 تا 100 درصد است (مولد). این نوع واترمارک از درجه اهمیت و امنیت بالایی برخوردار است. به طور کلی تصاویری مانند چهره بالاترین ضریب امنیتی را داراست چرا که به دلیل کیفیت بالاتر، نفوذ بیشتر در عمق کاغذ و جزییات بیشتر جعل آن کار بسیار دشواری است. این در حالی است که امکان جعل واترمارک‌هایی که دارای تون سفید هستند وجود دارد و تعدد جعل آن بیشتر است.
تنها یک نوع کاغذ امنیتی دارای واترمارک مولد در ایران ساخته می شود حدود هشت سال است که این کاغذ در داخل ایران تولید می‌شود و تنها برای چاپ اسکناس، چک‌پول و برخی اسناد شناسایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
«حساسیت به حلال شیمیایی» یکی دیگر از جنبه‌های امنیتی کاغذ است. کاغذهایی که سی سال پیش مورد استفاده قرار می‌گرفتند نیز دارای این ویژگی بودند اما تنها در برابر 4 الی 5 نوع حلال (که بسیار متداول بود) حساسیت داشتند. هر ساله بر تعداد این حلال‌ها افزوده شد تا هم‌اکنون که کاغذهای مورد استفاده در چاپ‌های امنیتی امروز به کلیه خانواده‌های حلال قطبی، غیرقطبی و سفیدکننده‌ها حساسیت نشان می‌دهند که شاید تعداد آنها بیش از صد ماده شیمیایی باشد.

حساسیت در برابر خراشیدگی و یا اصطکاک با یک جسم فلزی از دیگر انواع فاکتورهای امنیتی کاغذ است که این مورد با توجه به کارکرد سند، انتخاب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فاکتور امنیتی برای بلیط ورزشگاه قابل استفاده است، چرا که مشتری بلیط را تهیه می‌کند و پس از مدت کوتاهی آن را تحویل داده و بلیط باطل می‌شود. کاربرد و طول مدت اعتبار سند بسیار کوتاه است و جهت شناسایی اصالت آن با یک تنش مکانیکی، کاغذ واکنش نشان داده و تغییر رنگ می‌دهد. ولی برای سندی مثل اسکناس یا چک‌پول این مورد، کاربردی نیست. عمر اسکناس چندین سال است و به خودی خود تنش‌های زیادی را متحمل می‌شود. اگر این فاکتور امنیتی در آن استفاده شود با یک تنش مکانیکی سند مخدوش شده و از بین می‌رود. پس مورد کاربرد سند، در تصمیم‌گیری و انتخاب فاکتورهای امنیتی نقش مؤثری دارد.
یکی دیگر از جنبه‌های امنیتی کاغذ، فیبرهای نوری است که به صورت پراکنده در خمیره کاغذ به کار می‌روند. فیبرهای نوری به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول با چشم غیرمسلح (مریی) و دسته دوم با چشم مسلح (نامریی) و با استفاده از نور ماورای بنفش دیده می‌شوند. فیبرهای نوری رنگ‌های مختلفی دارند. 25 سال پیش فیبر نوری نامریی تک‌رنگ بود. با پیشرفت تکنولوژی تعداد رنگ‌های فیبرهای نوری افزایش پیدا کرد تا به امروز که فیبرهای نوری در چندین رنگ مثل زرد، سبز، آبی و قرمز به کار می‌روند. فیبر نوری قرمز رنگ در میان دیگر فیبرهای نوری از بالاترین درجه امنیتی برخوردار است و جعل آن بسیار دشوار می‌شود، تا حدی که فیبر نوری قرمز تاکنون جعل نشده است و در ایران در تمام چک‌پول‌ها و دسته‌چک‌ها از فیبر نوری قرمز رنگ استفاده می شود.
فاکتور بعدی، نخ امنیتی است که به هنگام ساخت کاغذ در خمیره آن قرار می‌گیرد. نخ امنیتی به دو صورت است. یک نوع پنجره‌ای (windowed) است، به گونه‌ای که وقتی در کاغذ قرار گرفته گویی در لابه‌لای الیاف آن به صورت یک در میان بافته شده است. در حالی که اگر سند در مقابل نور قرار ‌گیرد، نخ به صورت پیوسته دیده می‌شود.
نوع دیگر نخ که به صورت محاط شده (Embeded) است به طور کامل در بافت کاغذ قرار می‌گیرد. اینگونه نخ‌ها با توجه به فرورفتگی یا برجستگی موجود بر روی سیلندر تولید کاغذ در عمق آن یا سطح آن قرار می‌گیرند. و دو طرف یا بخشی از آن با خمیره کاغذ پوشیده می‌شود.
نوع دیگری از نخ امنیتی وجود دارد که تاکنون جعل نشده است. این نخ که از سال 80 به بعد در برخی اسناد امنیتی به کار گرفته شده، حساس‌ به حرارت است و در دمای مشخص مثل بالای 35 درجه سانتی‌گراد تغییر رنگ می‌دهد و پس از این‌که دما به حالت اول برگشت به رنگ اولیه خود باز می‌گردد. همچنین برای افزایش ضریب امنیتی نخ‌ها می‌توان بر روی آن از نوشته، تصاویر و یا ارقام به صورت ریز‌نوشته (Microtext) و ریزنقش (Micro Image) استفاده کرد.
نخ هولوگرافیک یکی دیگر از انواع نخ‌های امنیتی است که در زوایای مختلف به رنگ‌های مختلفی دیده می‌شود و چند سالی است که استفاده از آن در اسناد امنیتی و به ویژه چک‌پول‌ها و اسکناس‌ها عمومیت پیدا کرده است. نخ‌های فلورسنت هم نوع دیگری هستند که زیر نور ماورای بنفش تغییر رنگ می‌دهند.

مرحله دوم: طراحی امنیتی

آنچه تا به اینجا در مورد آن توضیح داده شد، موارد امنیتی بود که قبل از انجام هرگونه عملیات طراحی و یا چاپ می‌توان بر روی کاغذ ایجاد کرد. هر یک از فاکتورهای ذکر شده در بالا با توجه به ویژگی‌ و خصوصیات سند مورد نظر، انتخاب شده و اعمال می‌شود.
پس از تولید کاغذ امنیتی اولین مرحله در پروسه چاپ امنیتی، طراحی سند است. در گذشته طراحی اسناد و اسکناس‌ها با دست انجام می‌گرفت. طراح بر روی کاغذ یا مستقیم بر روی سیلندر (برای چاپ‌های فولادی یا Intaglio) طرح پیچیده‌ای را پیاده یا حکاکی می‌کرد که در آن زمان کار مشکلی بود و زمان زیادی را می‌طلبید. با پیشرفت تکنولوژی و به کارگیری نرم‌افزارهای امنیتی- که تولیدکنندگان آنها در جهان بسیار معدود و انگشت‌شمار هستند- امروزه طراحی اسناد با ویژگی امنیتی بالا، به راحتی انجام می‌گیرد.
با طراحی امنیتی، در کار چاپ شده نهایی هیچ‌گونه نقطه و یا ترامی وجود ندارد و طرح به صورت خطی است.مواردی مانند Nanotext، Microtext همگی در مرحله طراحی ایجاد می‌شود. طرح گیلوش نیز یک فاکتور طراحی است. شکلی هندسی که بازسازی و یا طراحی آن با نرم‌افزارهای معمولی مثل فتوشاپ، کورل، فری‌هند و ... غیرممکن است.

طرح مخفی، مشخصه امنیتی دیگری است که هنگام طراحی شکل می‌گیرد. طرح مخفی برای دیده شدن به یک فیلتر رمزگشا (Decode Film) نیاز دارد.
ویژگی امنیتی دیگر، طرح سی ترو (See-through) است. طرحی که به دو بخش تقسیم شده و به صورت همزمان نیمی از آن بر روی کار و نیم دیگر پشت کار با استفاده از ماشین‌های چاپ همزمان چاپ می‌شود. زمانی که طرح سیترو در مقابل نور قرار می‌گیرد، دو بخش همدیگر را تکمیل و طرح به صورت کامل دیده می‌شود. برای کنترل دقیق طرح سیترو ذره‌بین‌هایی با بزرگنمایی مناسب مورد نیاز است تا جعل بودن آن مشخص شود، وگرنه جعلی بودن طرح سیترو با چشم غیرمسلح کمی مشکل است.
دستگاه‌های خروجی (ایمیج‌ستر یا پلیت‌ستر) که در زمینه چاپ امنیتی به کار گرفته می‌شود دستگاه‌های ویژه‌ و منحصر به فردی هستند که به طور مثال قدرت رزولوشن آنها‌ به بیش از dpi 12000 می‌رسد و دستگاه‌های خروجی معمولی و پرینتر ها و چاپگر های موجود در بازار این توانایی را ندارند و همین مورد جعل اسناد امنیتی را مشکل‌تر می‌سازد.

مرحله سوم: چاپ امنیتی

مرحله بعد، بخش چاپ امنیتی است. فاکتورهای امنیتی که در بخش چاپ ایجاد می‌شوند، یا با استفاده از مرکب‌های خاص و امنیتی ایجاد می‌شوند، یا با شیوه چاپی و تکنیک خاصی و یا با هر دو روش پدید می‌آیند. عنوان نمونه از مرکب مغناطیسی می توان نام برد که بیشتر برای دسته چک‌ها و چاپ اطلاعات متغیر مورد استفاده قرار می‌گیرد: «اطلاعاتی که با مرکب‌های مغناطیسی چاپ می‌شود به نام MICR قابل بازخوانی برای ماشین (Reader) هستند، به طور مثال زمانی که چکی در بانک پرداخت می‌شود،‌ تحویل‌دار بانکی دیگر نیازی به وارد کردن اطلاعات به صورت دستی به کامپیوتر ندارد و با یک دستگاه Reader به راحتی می‌تواند کدها را بخواند. علاوه بر این اگر چکی جعلی باشد در این مرحله قابل شناسایی است. از این رو استفاده از مرکب‌های مغناطیسی را می‌توان جزو فاکتورهای امنیتی کاربردی به حساب آورد.
مرکب‌های فسفری نوعی دیگر از مرکب‌های امنیتی هستند که زیر نور یووی UV تغییر رنگ داده و شبرنگ می‌شوند. مرکب فسفری اگر اسکن شود، تیره‌تر می‌شود. با این وجود این نوع مرکب از درجه امنیت پایینی برخوردار است. این در حالی است که مرکب‌هایی که تنها زیر نور ماورای بنفش و یا مادون قرمز تغییر رنگ یافته دیده می‌شوند، ضریب امنیت بیشتری دارند.
شیوه‌های چاپی چاپ افست تر و افست خشک، چاپ سیلک‌اسکرین و نیز شیوه چاپ دیجیتال T شیوه‌های چاپی مورد استفاده در چاپخانه های اسکناس و اوراق امنیتی می باشد با توجه به نوع مرکب مورد استفاده و ویژگی‌های سند از چاپ افست معمولی و یا خشک استفاده می‌کنیم، المان‌هایی که دارای ضخامت بیشتری باشند به روش سیلک‌اسکرین و با مرکب‌های خاص امنیتی چاپ می‌شوند.
هنگام ساخت کاغذ علایمی بر روی آن ایجاد می‌شود که توسط ماشین چاپ رول قابل خواندن است. به صورتی که با خواندن علایم توسط ماشین چاپ تصاویر و نوشته‌ها که می‌بایست در مکان بسیار دقیقی قرار گیرند، به طور کامل سر جای خودشان چاپ می‌شوند.


مرحله چهارم: ‌عملیات تکمیلی

آخرین مرحله چاپ امنیتی، همان مرحله پس از چاپ است. مرحله پایانی که نهایی‌ترین ویژگی‌های امنیتی بر روی سند ایجاد می‌شود. الصاق هولوگرام به روش هات‌استمپ، طلاکوبی و برجسته‌سازی به شیوه‌ای

مشکل کثیف شدن جوهر و مرکب چاپ

چرك شدن(Darkening)
زمانی اتفاق می افتد که مرکب های تیره تر بعد از اينكه به كاغذ منتقل شدند در برج بعد از كاغذ به لاستیک، از لاستيك به پلیت و از پليت به سیستم مرکب دهی انتقال داده شده و رنگ های روشن را کثیف کنند.

باید در حین چاپ خیس روی خیس، میزان چسبناكي مرکب ها متناسب باشد، با این حال گاهی پیش می آید که مرکب واحدهای اولیه باعث کثیف شدن مرکب روشن تر (عمدتاً مرکب زرد) در واحدهای بعدی می شوند.

رفع کثیف شدن جوهر و مرکب چاپ:

مشکل ایجاد خط های افقی پس از چاپ

نوارهای افقي (Horizontal Stripes)
این مشکل که در تمام تکنولوژِی های چاپ احتمال بروز آن وجود دارد، شامل ظاهر شدن نوارهای افقی روشن و تیره در مناطق تصویر، در راستای چاپ می باشد. و مشکلی شایع در خدمات چاپ است دلایل زیادی برای این اشکال وجود دارد. تنظیمات نادرست و اشتباهات مربوط به مرحله قبل از چاپ؛ وجود آلودگی های ناشی از انباشته شدن پودر خشک کنی و یا کوتینگ کاغذ، پلیت و یا لاستیک صدمه دیده و کیفیت پایین مرکب از جمله دلايل بروز اين مشكل است.
وجود اشکالاتی در خود ماشین چاپ هم می تواند این خطوط را ایجاد کند، به طور مثال تنظیم نبودن سیستم مرکب دهی و رطوبت دهی و یا فشار زیاد مابین نوردها. گاهی وجود نوارهای رنگی مربوط به حرکات جانبی اضافی نوردهای روی پلیت است.

رفع مشکل ایجاد نوار های افقی پس از چاپ:

مشکل لکه دار شدن چاپ

لکه آوردن چاپ (Mottling)
در تمام دستگاه ها و روش های چاپ از پرینت خانگی تا افست این مشکل بروز می کند. دلیل اصلی ایجاد اشکال لکه آوردن (ابری شدن) یکدست نبودن سطح کاغذ و جذب غير یکنواخت مرکب است. در ماشين هاي ورقی 4 رنگ، تصاوير ايجاد شده در يك واحد چاپي در واحد بعد دوباره شقه شده و به لاستيك منتقل مي شوند و در نهایت موجب انتقال غير یکنواخت مرکب به سطح چاپ و ابری شدن آن می گردد. بروز این عارضه در چاپ افست صورت های گوناگونی دارد. اگر علت قطعی لکه آوردن کاغذ باشد، شکل ظاهری لکه ها شبیه ساختار کاغذ خواهد بود. این مورد را می توان زیر نور UV بررسی نمود. برای اطمینان، ویژگی های جذبی مرکب هم باید آزمایش شده باشند.

رفع اشکال لکه دار شدن چاپ:

مشکل سایه دار شدن چاپ

سایه آوردن چاپ (Ghosting)
زماني كه علاوه بر مناطق منظور شده چاپي (مناطق تصويري) در فرم ها ـ چه پوزتيو و چه نگاتيوـ يك كپي ديگر از آنها روي كار وجود داشته باشد، در اصطلاح كار سايه انداخته است.

این سایه ها به دلیل عبور مجدد نورد مرکب بر روی پلیت و یا کم و زیاد شدن مرکب به وجود می آیند. در صورت تنظیم نبودن نوردهای مرکب و یا ضعیف بودن پیگمنت های مرکب امکان سایه اندازی بیشتر می شود. بالانس درست آب و مرکب از سایه اندازی جلوگیری می کند زیرا افزایش آب تأثیرات منفی بر روي محصول چاپی دارد.

رفع اشکال سایه دار شدن چاپ:

مشکل پرز کن شدن کاغذ در حین چاپ

پرزكن شدن (Pikcking)
پرز كن شدن زماني رخ مي دهد كه الياف كاغذ از سطح آن كنده شود يا آنكه ورق چاپي در حين فرايند چاپ پاره شود. اين عارضه مي تواند باعث خرابي لاستيك شود. در اين حالت لازم است بارها لاستيك را بشوييد كه كيفيت چاپي پايين مي آيد. زماني كه سطح چاپي حالت ارتجاعي نداشته باشد مشكل پرز كن شدن به وجود ميآيد.
به نظر میرسد که میزان نیروی چسبندگی مرکب بیشتر از نیروی چسبندگی مابین فیبرهای کاغذ و یا پیگمنت های کوتینگ است. چسبندگی کم و یا قدرت نگهدارندگی ضعیف مواد بکار رفته در کوتینگ می تواند از عوامل زدگی باشد.

رفع اشکال مشکل پرزکن شدن کاغذ چاپ :

مشکل چروک شدن کاغذ چاپ

چروک شدن (Crease Formation)
چروك شدن كاغذها زماني رخ مي دهد كه كاغذها يا درست هوادهی نشده باشند و یا درست بر روی پالت قرار نگرفته باشند. علاوه بر اینها در كاغذهايي که لبه آنها موج دار، وسط آنها برآمده و یا دارای الکتریسیته ساکن هستند هم این حالت رخ میدهد. تنظیمات نادرست واحد تغذیه کاغذ، حمل و نقل غیرصحیح کاغذ و انبارداري در شرايط غیر استاندارد نیز می تواند موجب بروز اين حالت گردد. به دلیل حساس بودن کاغذ نسبت به نوسانات رطوبت باید در ثابت نگه داشتن دما و رطوبت هنگام انبارداري، دقت شود. کاغذ را درشرایط مناسب؛ رطوبت نسبی 50 تا 55 درصد و دمای مابین 20 تا 22 درجه سانتي گراد نگهداری کنید.
از دیگر دلایل چروک شدن تنظيم نادرست سنجاق ها و تعداد آنها، كشش زياد نشان، فشار زياد تسمه ها و درست نبودن فشار هواي فوت و مك است. عملکرد ضعیف پنجه ها یا کثیف بودن آنها و فشار زیاد و نادرست مابین لاستیک و سیلندر چاپ از ديگر عوامل چروكي و لغزش كاغذ هستند.

بر طرف کردن و رفع مشکل چروک شدن کاغذ چاپ:

مشکل چسبیدن ورق های کاغذ به یکدیگر

بارالکتریکی ساکن روی کاغذ (Electrostatic Charge Paper)

يكي از مشكلاتي كه اپراتورهاي چاپخانه ها با آن آشنا هستند، چسبيدن صفحات كاغذ به يكديگر است. دليل اين مسئله ايجاد بار الكتريسيته ساكن در سطح كاغذ ها می باشد. با بروز اين مشكل قسمت تغذيه ماشين چاپ چند و­­رق كاغذ را به صورت همزمان از روي پالت برمي دارد كه موجب توقف آپارات مي شود.

الكتريسيته ساكن نتيجه اضافه شدن الكترون (بار منفي) يا كم شدن الكترون (بار مثبت) در سطح كاغذ است. این اتفاق بیشتر در زمانی که کاغذ به دلیل رطوبت کم هوا، بیش از اندازه خشک شده باشد رخ می دهد.

رفع مشکل چسبیدن ورق های کاغذ به یکدیگر:

• میزان رطوبت کاغذ باید بین  45 تا 55 درصد باشد.
• میزان رطوبت نسبی محیط باید بین 50 تا 55 درصد باشد.

نکته:  در فصل های سرد سال در اتاق هایی که با وسایل حرارتی گرم می شوند رطوبت به طرز چشم گیری کاهش می یابد.